خاک‌برداری و گودبرداری

خاک‌برداری یکی از اصول اولیه ساخت و ساز می باشد که به منظور آماده سازی محل پی ساختمان انجام می شود.

خاک‌برداری و گودبرداری ساختمان یکی از مهم ترین ،پیچیده ترین و حساس ترین مراحل ساختمان سازی می باشد.اهمیت این امر در اجرا و ساخت ساختمان هایی با عمق زیاد ،بیش تر می باشد. عدم آشنایی با اصول و سهل انگاری در انجام آن می تواند مخاطرات زیادی به همراه داشته باشد.

گودبرداری (خاک‌برداری) چیست؟

مطابق تعریف سازمان ملی ایمنی و سلامت حرفه ای ایالات متحد آمریکا، گودبرداری عبارت است از هرگونه خاک‌برداری ،ایجاد حفره یا فضای خالی در خاک ،حفر ترانشه و یا چال انداختگی در سطح خاک ناشی از برداشتن و جابجایی خاک توسط انسان.

در تعریف جامع گودبرداری می توان گفت که در بسیاری از پروژه های ساختمانی لازم می شود که زمین را به گونه ای خاکبرداری کرد که دیواره های خاکی قائم ، نزدیک به قائم و یا مایل ایجاد شود که به این عملیات ، گودبرداری گفته می شود.

هدف از خاکبرداری ساختمان ،برداشت مصالح و مواد خاکی ،شن ،ماسه ،قلوه سنگ و غیره به منظور ایجاد سطحی یکنواخت ،شیب بندی و آماده سازی محل پی ساختمان ،راه های ارتباطی و تامین خاک می باشد.آنچه که در خاکبرداری حائز اهمیت می باشد اجرای عملیات با توجه به خطوط و ترازهای موجود و ارائه شده در نقشه های اجرایی و انجام این کار بر اساس دستورالعمل های دستگاه نظارت می باشد.نکته مهمی که باید در عملیات خاکبرداری و گودبرداری به آن توجه کرد، عدم قرارگیری سطوح خاک‌برداری شده در برابر عوامل جوی و باران بیش از ۷۲ ساعت می باشد.

آنچه که در طول عملیات خاک‌برداری باید مورد توجه قرار گیرد ،عدم خاکبرداری اضافی و در نتیجه از بین بردن مصالح کف و جداره ها می باشد. اهمیت این امر در قسمت هایی که بتن ریزی در آن ها صورت می پذیرد ،دو چندان می باشد. نوع خاک محل اجرای پروژه می تواند در چگونگی به کارگیری و استقرار ماشین آلات و روش های مناسب برای انجام پروژه تاثیرگذار باشد.

انواع گودبرداری

گودبرداری ها به دو گروه حفاظت شده یا مهاربندی شده و حفاظت نشده یا مهاربندی نشده تقسیم می شوند. باید توجه داشت در گودبرداری های حفاظت نشده یا مهاربندی نشده ،پایداری شیب ها یا جداره های قائم گودبرداری ها در خاک های چسبنده بدون هیچ گونه مهاربندی توسط شرایط مکانیکی خاک تامین می شوند.

مراحل اجرای خاکبرداری

– آماده سازی بستر و زیرسازی آن

– آماده سازی بستر خیابان

-مصالح خاکریزی

– اصلاح مصالح

– آماده سازی بستر خاکریزی

مسائل ایمنی کارگاه در حین گودبرداری

در هنگام گودبرداری باید موارد ایمنی ذیل به مورد اجرا در آید:

۱- تخریب و گودبرداری تحت نظارت مهندس ناظر یا دستگاه نظارت ،توسط مجری ذیصلاح صورت پذیرد.

۲- بطور روزانه آمارکارگران کارگاه به صورت دقیق با مشخصات آدرس و تلفن تماس در دفاتر مخصوص ثبت گردد

۳- در همه حال شخصی جهت بررسی وضعیت ایمنی موجود و مراقبت دائم از دیواره گودبرداری و اعلام هشدار به کارگران جهت فرار از خطر ،پناه گرفتن و یا هرگونه عکس العمل مورد نیاز گمارده شود. حتی المقدور در کارگاه سیستم آژیر مناسبی جهت اعلام خطر و هشدار به کارگران و ساکنین ساختمان های مجاور نصب گردد.

۴- گودبرداری به صورت مرحله ای به شکلی که در نقشه های اجرایی آمده با استفاده از ماشین آلات مخصوص یا روش دستی انجام پذیرد.

۵- در حین گودبرداری باید روش های مرحله ای طراحی شده ،عینا اجرا گردد . در هیچ مرحله ای از گودبرداری و اجرای سازه نگهبان نباید دیوار گودبرداری برای مدت زمان طولانی رها گردد و سرعت پی در پی مراحل انجام کار باید حفظ گردد.

در تعریف گودبرداری گفته شد که دیواره خاکی ایجاد می شود.این دیواره باید در حین ساخت دارای ایمنی مناسب باشد چرا که رانش خاک بصورت یکباره بوده و قابل کنترل نیست و با ریزش دیواره خاک موجب خسارت های جبران ناپذیر به افراد داخل گود و همچنین به ساختمان ها و تجهیزات اطراف گود می شود. به همین جهت سازه هایی جهت حفاظت دیواره گود ساخته می شود که به آن سازه نگهبان گفته می شود.

وظایف مدیر پروژه و طراح در عملیات گودبرداری

صاحب کار شخصی حقیقی یا حقوقی مالک یا قائم مقام قانونی مالک کارگاه ساختمانی است که انجام عملیات گودبرداری را طبق قرارداد به سازنده واگذار می نماید.در صورتی که صاحب کار دارای پروانه اشتغال به کار اجرای ساختمان باشد ،می تواند خود به عنوان سازنده فعالیت نماید. در پروژه های گودبرداری ساختمانی مهمترین مسئولیت های صاحب کار این است که صاحب کار موظف است مشخصات فنی املاک مجاور ملک خود را از شهرداری اخذ و در اختیار طراح پروژه قرار دهد.

همچنین موظف است در تمامی مراحل کار کلیه تجهیزات و منابع مالی را که برای تامین گودبرداری نیاز است ،تامین نماید.طراح نیز موظف است گزارش طراحی و نقشه های اجرایی ایمنی گودبرداری و ارائه دستورالعمل های اجرایی را ارائه نماید.

در هر صورت گودبرداری نباید بیش از حد مجاز به ساختمان های اطراف نزدیک شود.گاه بعضی با بی دقتی یا به خاطر سهولت کار خود ، زیر ساختمان همسایه را نیز خالی می کنند،در صورتی که نقصی در انجام کارها مشاهده کردید،ابتدا از طریق مراجعه به مسئولان فنی ساختمان نظیر مهندس ناظر ،مجری یا مالک ،موضوع را به آرامی و محترمانه در میان بگذارید. در صورت نیاز می توانید به ناحیه و منطقه شهرداری و یا دیگر مراجع ذیصلاح مراجعه کنید.

یکی از بهترین راه های کاهش خطرات گودبرداری ،تمام کردن زودتر عملیات داخل گود و ایمن کردن و پر کردن مجدد آن است. بنابراین مراقب باشید عوامل مختلف باعث توقف یا طولانی شدن بیهوده کار نشود، زیرا این کار باعث سست شدن ساختمان می گردد.