هرچیزی که درباره تنظیم قرارداد باید بدانیم
- نویسنده: مجید فولادی
- بدون دیدگاه
در این قسمت می‌خواهیم در خصوص نکات کاربردی پیرامون حقوق قرارداد پیمانکاری و تنظیم قرارداد با شما صحبت کنیم امیدوارم با مطالعه این بخش به سوالات و دغدغه های شما مخاطب عزیز برای تنظیم یک قرارداد پیمانکاری، خرید، کالا یا خدمات، شفاف کمکی کرده باشم، از شما انتظار دارم بعد از مطالعه با نظرات سازنده خود در انتهای صفحه مشوق و یار دهنده ما باشید.
چالش‌های احتمالی در تنظیم قرارداد
اولین نکته‌ای که در انعقاد و تنظیم قرارداد باید بهش توجه به‌شه بحث شناسایی چالش‌های احتمالی است که در آینده ما باهاش مواجه خواهیم شد. هر قراردادی که می‌خواد بسته به شه، طرف قرارداد یک سری دغدغه‌ها و نگرانی داره که هدفش از بستن قرارداد پوشش اون نگرانی‌هاست.
به عنوان مثال: بستن قرارداد پوشش اون نگرانی‌هاست به عنوان مثال فرض بکنید که من می‌خوام با شخصی شریک به شم یکی از نگرانی‌های من اینه که اگر در میانه راه این شریک ترک کنه مشارکت‌رو، اصلاً از کشور خارج به‌شه عملاً چه اتفاقی میافته؟ من در ابتدای این قرارداد یک درصد سهم معینی رو به این شخص اختصاص دادم که پس از رها کردن قرارداد همچنان این سهم در اختیار طرف مقابل هستش، به همین دلیل یکی از نکاتی که می‌تونه بسیار مؤثر باشِ برای پوشش دغدغه‌های ما اینه که در قراردادها بیایم راه‌حل‌های مناسبی رو برای این دغدغه‌ها پیش‌بینی کنیم.
به‌عنوان‌مثال: پیشنهاد میشِ در این موارد اگر قراره به شریکی سهمی تخصیص داده شه، این تخصیص سهم به‌صورت تدریجی و متناسب با اجرای گام‌به‌گام تعهداتش باشِ، در این صورت میتوانید این دغدغه رو پوشش بدید. پس اولین قدمی که در انعقاد هر قراردادی ما باید طی بکنیم بررسی چالش‌ها و مشکلات آتی است که ما ممکنه باهاش مواجه بشیم.
نحوه شناسایی چالش‌های احتمالی در تنظیم قرارداد پیمانکاری
خوب چالش‌های احتمالی در تنظیم قرارداد پیمانکاری پیش رو را چه جوری باید شناسایی بکنیم قطعاً یکی از روش‌هایش مشورت گرفتن از اشخاص باتجربه هست حالا چه مشاور حقوقی چه اشخاصی که به لحاظ فنی در اون زمینه از تجربه لازم برخوردار هستند.
نکته دومی که در انعقاد قراردادها باید بهش توجه کرد بحث اعتبارسنجی طرف قرارداد هست، اعتبارسنجی یعنی اینکه بررسی بکنیم که تا چه میزانی شخص می‌خواد و می‌تونه که قرارداد رو اجرا کنه، یک بخش عمده‌ای از موفقیت قرارداد بستگی به انتخاب درست طرف قرارداد دارِ به‌عنوان‌مثال فرض کنید که شما می‌خواین یک کارمندی رو استخدام کنید، قبل از اینکه من بخوام اون قرارداد مکتوبم رو منعقد کنم و شرایط و تعهدات رو براش بار بکنم، اون چیزی که می‌تونه تضمین کنه موفقیت این قرارداد‌رو، تا حد زیادی انتخاب یک شخصی است با صلاحیت‌های اخلاقی و حرفه‌ای متناسب با اون جایگاه شغلی باشد.
پس ما در بحث انعقاد قرارداد باید تا حدودی وقت بزاریم برای اینکه طرف مناسبمان رو انتخاب کنیم، حالا آیا اگر طرف مناسب را انتخاب کردیم بی‌نیاز از بستن قرارداد هستیم؟ جواب: خیر، این‌ها مکمل همدیگر هستند.
اما چیزی که ما اینجا روش تأکید داریم اینه که اعتبارسنجی مقدم برگرفتن تضامنی و وسایقه، شما از یک کارگری چک بگیری سفته بگیری اینا هیچ کدوم تضمین نمی‌کنِ که اون کارمند کار خودش رو صحیح و درست انجام بده و ما بتونیم از نتیجه کارش راضی باشیم، بنابراین این دو موضوع مکمل همدیگر است.
مکتوب کردن توافقات فی مابین در قرارداد خرید یا خدمات
نکته سومی که ما در بحث قرارداد خرید و یا خدمات و سایر قراردادها باید بهشون توجه بکنیم ضرورت مکتوب کردن توافقات بسیاری از اختلافاتی که در دادگستری اتفاق میافته به خاطر قول‌های شفاهی است که مکتوب نشدند و در مقام اثبات ما رو دچار چالش می‌کنند، این موضوع نه تنها تبعات حقوقی دارند بلکه گاه تبعات کیفری نیز به همراه دارند برای ما.
به‌عنوان‌مثال: بارها دیده‌شده در قرارداد خرید یک شخصی یک خانه‌ای رو به دیگری فروخته و خریدار از فروشنده تقاضا می‌کنِ در روز تنظیم سند رسمی که ملک رو به نام شخص دیگری کنه، چون ادعا داشته که او هم ملک رو فروخته، خوب شخص فروشنده اول به اعتماد صحبت شفاهی خریدار می‌آید ملک رو به نام شخص ثالث می‌کنِ در دفترخانه اسناد رسمی، اما متأسفانه می‌بینیم که خریدار اول می‌ره شکایت می‌کنِ از فروشنده تحت عنوان جرم انتقال مال غیر، و این اتهام رو متوجه شخص فروشنده می‌کنِ، حالا فروشنده در دفاع از خودش میگِ که اون شخص خریدار از من خواست که این اتفاق بیفتِ و مال رو و اون ملک رو به نام شخص دیگری بکن اما چون نوشته‌ای وجود نداره اثبات رو سخت می‌کنه و تبعات سنگینی رو بعضاً برای فروشنده به همراه داره.
شنیدن فایل صورت صوتی محتوای موجود در صفحه تنظیم قرارداد
برای شنیدن نکات مهم در خصوص تنظیم قرارداد و محتوای موجود در این صفحه به صورت صوتی میتوانید فایل صوتی زیر را گوش دهید، فایل صوتی بازخوانی محتوای موجود در این بخش است که امیدواریم مورد استفاده شما قرار گیرد.
اهمیت دریافت دست نوشته، یا مدرک جدا از قرارداد خدمات و یا خرید
این نکته رو دقت بکنید جدا از عقد قرارداد خدمات و یا خرید اگرچه خوبه که ما سند رسمی تنظیم بکنیم در دفترخانه اسناد رسمی، اما اگر شرایطش رو نداریم حداقل شده یک برگ کاغذ یک سند عادی که به امضای طرف رسیده رو ازش بگیریم، ممکنه شما بگین آقا در عرف جامعه ممکنه گرفتن کاغذ بعضی وقت‌ها سخت باشِ حتی شده بعضی وقت‌ها با یک پیامک برای اینکه اثبات بکنیم یه موضوعی که مستند به‌طرف مقابل بوده می شه یک سری پیام‌هایی رو ردوبدل کرد، که در زمان خدایی نکرده اختلاف ما بتونیم اثبات بکنیم که حقیقت و واقعیت ماجرا چه چیزی بوده است.
بنابراین پس یکی از عواملی که می‌تواند کمک کنه به رفع سوءتفاهم‌ها، کمک به کنه ببینم آیا واقعاً ما باهم تفاهم داریم اینکه چقدر طرفین جدی هستند برای اجرای قرارداد خودشان. حتماً توافقات شفاهی خودمان رو مکتوب بکنیم.
وجود ۵ عنصر و ویژگی در تنظیم قرارداد
نکته چهارمی که باید در تنظیم قرارداد بهش توجه کنیم اینه که نوشته باید شفاف و جامع باشِ تعهدی که قرار تو قرارداد نوشته به شه چه ویژگی‌هایی باید داشته باشِ خیلی خلاصه یک تعهدی که تو قرارداد نوشته می شه حداقل باید ۵ عنصر و ویژگی درش وجود داشته باشِ.
اولین عنصر بحث متعهد: متعهد کیِ چه کسی قرارِ یه کاری رو برای من انجام بده خوب شاید خیلی راحت دیده به شه این موضوع اما متأسفانه در عرف جامعه خیلی وقت‌ها ما طرف حسابمان رو گم می‌کنیم چون آقای الف شخص رو به ما معرفی کرده ما به اعتماد و اعتبار او رفتیم قرارداد رو امضا کردیم، فکر می‌کنیم که اون شخص معرف مسئول درحالی‌که عموماً این‌گونه نیست باید ببینیم چه شخصی نامش در قرارداد درج‌شده حتی بالاتر از اون بعضی وقت‌ها نام یه شخص تو قرارداد ما درج‌شده ولی باز او طرف حساب ما نیست.
به‌عنوان‌مثال: شخصی به‌عنوان وکیل قرارداد رو امضا می‌کنِ وکیلی رو می‌بینید که یک کالایی رو به شما می‌فروشِ شخص وکیل اصولاً طرف حساب شما نیست اگر به تعهد عمل نشد شما باید برین سراغ موکل، در بحث شرکت‌ها هم دقیقاً همین طور وقتی مدیر شرکتی قرارداد رو امضا می‌کنِ کالایی رو از من می‌خرِ من پرداخت پول رو نباید انتظار داشته باشم که مدیر انجام بده از حساب شخصی‌اش، بلکه شرکت طرف حساب منه.
پس یه نکته بسیار مهم در بحث قراردادها اینه که من بدونم طرف حساب من کیه، طرف حساب من کیِ یعنی چی؟ یعنی اگر فردا روزی خدایی نکرده به مشکلی برخورد کردم اگر تعهد اجرا نشد من اجرای تعهدو باید از کی بخو ام، از کی می‌توانم خسارت بگیرم؟ اون طرف حساب رو باید پیدا کنم (به عبارت خیلی ساده‌تر طرف حسابم رو نباید گم بکنم) خوب حالا در خیلی از موارد ممکنه شما بگین که من به اعتبار یه شخص دیگه‌ای دارم معامله می‌کنم.
مثلا بر اساس اعتماد وکیلی که دارم می‌بینمش و قرارداد رو امضا می‌کنِ دارم معامله می‌کنم. اینجا یک راه‌حل حقوقی وجود دارِ، اون راه‌حل حقوقی چیه؟ بهش می گن شرط مسئولیت تضامنی.
شرط مسئولیت تضامنی در تنظیم قرارداد
شرط مسئولیت تضامنی در قرارداد یعنی چی؟ یعنی اون شخصی که ما به اعتماد او داریم قرارداد رو امضا می‌کنیم میاد ضامن اجرای تعهدات می شه یعنی نه تنها طرف حساب ما مسئولِ بلکه او نیز می‌پذیرِ که همانند طرف قرارداد در مقابل ما مسئول باشِ.
همونجور که می‌بینید عبارت خیلی ساده‌ای در قرارداد درج میشه تحت عنوان که وکیلی که داره قرارداد رو امضا می‌کند او هم با موکلش در مقابل من مسئولیت تضامنی دارِ، اگر ما همین دو خط رو تو قرارداد بنویسیم پس می‌توانیم در اینجا علاوه بر اینکه به‌طرف حساب مراجعه کنیم، مثلاً خریدار رجوع بکنیم می‌توانیم به شخص ضامن که می‌تونه اینجا وکیل باشِ، می‌تونه مدیر شرکت باشه، یا هر شخص ثالثی دیگری که ما به اعتبار اون معامله کردیم هم رجوع کنیم.
مشخص کردن ذینفع تعهد در تنظیم قرارداد خدمات یا با هر عنوان دیگر
اما بعدازاینکه در قرارداد خدمات یا فروش کالا مشخص شد که متعهد چه شخصی است مرحله بعدی باید مشخص به شه که ذینفع تعهد کیه قرار تعهد به نفعِ چه شخصی اجرا به شه وقتی من یک کالایی رو خریدم ما تاکیدمون اینه که حتماً وجه رو به‌حساب فروشنده واریز کنیم و از واریز وجوح به حساب اشخاص ثالث خودداری کنیم، یا اگر می‌خواهیم وجه را به وکیل پرداخت کنیم حتماً مطمئن شویم که اون نماینده یا وکیل اختیار دریافت وجه رو دارِ،اگرچه ساده‌ترین کار اینه که ما پول رو به‌حساب ذینفعش واریز کنیم.
شرح موضوع، مکان و زمان اجرای تعهد در قرارداد خرید یا خدمات
سومین موضوع قرارداد چیه قرارِ دقیقاً چه اتفاقی بیفتِ چه‌کاری باید انجام به شه این کار باید با چه کیفیتی انجام به شه. نکته چهارم زمان و مکان اجرای تعهد رو مشخص بکنیم این تعهد قرارِ دقیقاً در چه زمانی انجام شه مثلاً تا پایان سال ۱۴۰۳ خوب بسیار عالی خوبِ اما متأسفانه گاهی دیده می شه که زمان اجرای تعهد شفاف نیست.
مثال بزنم مثلاً: در قرارداد پیمانکاری درج میشِ که پیمانکار بعد از اتمام قرارداد مکلف تا زمانی که کارفرما با پیمانکار جدید دیگری قرارداد منعقد کنه به‌کار خودش ادامه بده.
خوب سؤال: اگر کارفرما با پیمانکار دوم و جدید قراردادی منعقد نکرد من تا کی باید به این تعهدم ادامه بدم؟ این تعهد پایان ندارِ. بنابراین باید زمان تعهد چه زمان شروعش چه زمان پایان شفاف و روشن باشه در غیر این صورت ممکنه قرارداد رو مبهم کنه یا حتی در برخی از موارد اعتبارش رو زیر سؤال ببره.
ضمانت اجرای شفاف در قرارداد پیمانکاری و سایر قراردادها
آخرین موضوعی که باید بهش توجه کرد اینه که تعهد باید ضمانت اجرای شفاف داشته باشِ، مثلاً شخصی کالای و یا خدماتی رو به من تحویل بده خوب اگه این کالا یا خدمات رو تحویل نداد چه اتفاقی میافته آیا من می‌توانم ازش به‌صورت روزشمار خسارتی رو دریافت بکنم به خاطر تأخیر در انجام تعهدش آیا من می‌توانم قراردادم رو فسخ کنم منحل بکنم و برم کالای و خدماتم رو از جای دیگری تأمین کنم.
فهرست نکات مهم در تنظیم قرارداد پیمانکاری
این‌ها نکاتی است که باید در قرارداد درج بشه پس جمع‌بندی برای اینکه تعهد شفاف و جامع باشِ، رعایت و درج ۵ تا عنصر توش لازمه.
- متعهدش مشخص و روشن باشِ
- ذینفع تعهد مشخص باشد
- موضوع تعهد با جزئیات کامل درج شود
- زمان و مکان قرارداد و اجرای تعهد مشخص گردد
- ضمانت اجرای دریافت شود، یعنی اینکه اگر متعهد به تعهد خودش عمل نکرد چه اتفاقی میافته.
این نکته رو تأکید بکنم یکی از اهداف ما از تعیین ضمانت اجرا بازدارندگی است، یعنی ببینه متعهد که، چون ضمانت اجرایی وجود دارِ و اگه به تعهدش عمل نکنِ باید خسارتی پرداخت کنه، عملاً خودش با تحلیل اقتصادی که می‌کنِ بره و تعهد رو انجام بده، اما اگر تعهد ضمانت اجرای قوی نداشته باشِ ممکنه اون متعهد انگیزه کافی برای انجام تعهد رو نداشته باشِ.
باید و نبایدها، ۱۴ موضوع مهم و ریز در قرارداد نویسی
خوب آخرین بحثی که می‌خوام با شما مطرح بکنم در این قسمت یک سری بایدها و نبایدهای ریز در قرارداد نویسی هست که به‌عنوان تکمیل بحث خدمت شما عرض می‌کنم با این امید که رعایت این نکات بتواند در کاهش اختلافات در حوزه قرار داده‌ها کمک به کنه.
دریافت اطلاعات بیشتراز مخاطب برای تنظیم قرارداد
اولین نکته اینه که اگه می‌خواین پای قراردادی برید سعی کنید حتماً اطلاعات لازم را از قبل داشته باشید که با چه شخصی می‌خواهید معامله کنید. در مورد چی؟ آیا اون شخص وکیلِ اصیلِ و سایر موضوع.
اهمیت حضور در جلسه برای انعقاد قرارداد
نکته دوم سعی کنیم تنها در قرارداد و جلسه مذاکره و انعقاد قرارداد حاضر نشین و شخص باتجربه‌ای رو به همراه خود تون داشته باشید که بتونه به شما کمک به کنه.
اطمینان و دریافت اطلاعات هویتی طرف قرارداد برای تنظیم پیش نویس قرارداد
نکته سوم هرچقدر میتوانید از طرف مقابل تون اطلاعات کامل بگیرید اطلاعات هویتی، شماره تماسش که خیلی وقت‌ها می‌تونه به شما کمک کنه، اگر ابهامی داشته باشید که بتونید برطرف بکنید.
کنترل شفافیت و عدم وجود واژه‌های مبهم در هر نوع قراردادی با هر عنوانی
چهارم اینه که قرارداد باید شفاف باشِ چون بسیاری از اختلافاتی که بین طرفین رخ می‌ده به خاطر به‌کار بردن واژه‌های مبهمِ به مشکل برمی‌خوره، منتها از کجا بفهمیم که قرارداد ما شفافه به همین دلیل توصیه می شه که حتماً قرارداد رو در اختیار شخص ثالثی بزاریم که اون هم مطالعه کنه و ببینیم آیا ازنظر او هم قرارداد واقعاً شفاف و واضح هست یا اینکه دارای ابهاماتی است.
مطالع دقیق پیش نویس و اصل قرارداد پیمانکاری، فروش و خدمات
نکته پنجم: حتماً قرارداد را وقتی می‌خواهیم امضا بکنیم یک بار باحوصله از ابتدا تا انتهای آن را مطالعه کنیم, خیلی وقت‌ها به دلیل رفت‌وآمدی که برای تنظیم قراردادها انجام می شه احتمال اشتباه توش زیاده، یا به یک بندی ارجاع میشِ که ممکنه بعداً تو حذف و اصلاح بند از بین رفته باشِ خدایی نکرده تقلبی صورت بگیره و واژه یا جمله‌ای اضافه یا کم به شه.
بنابراین وقتی ما می‌خوایم قراردادها رو امضا بکنیم سعی کنیم باحوصله یک بار از ابتدا تا انتها قرارداد رو مطالعه بکنیم، اگر در جلسه تنظیم قرارداد این امکان وجود ندارِ خواهش کنیم که پیش‌نویس قرارداد قبل از امضا برای ما ارسال بشه، مطالعه کنیم و بعد در جلسه حضوری درواقع قرارداد را امضا بکنیم.
ششمین نکته بعضی وقت‌ها تو قراردادها به یک سری واژه‌ها ارجاع داده میشِ یا یه سندی در یه سند دیگری یا حروف اختصاری حتماً شما باید ببینید اون سند محتوایش چیه اگر حروف اختصاری به‌کاربرده، خجالت نکشید سؤال کنید ببینید اون حروف اختصاری معنایش چی هست و با آگاهی قرارداد رو امضا کنید.
عقد قرارداد با مالک و یا وکیل قانونی صاحب کسب و کار و مجموعه
اگر قرارداد مستنداتی دارِ این مستندات باید پیوست قرارداد به شن و به امضای طرفین برسند هرکسی که قرارداد امضا می‌کنِ اگر کالا یا خدماتی رو دارِ می‌فروشِ حتماً باید یا مالک باشِ یا از جانب مالک سمت داشته باشِ، وکالت داشته باشِ، و قرارداد رو امضا کنه. اگر شما با شرکتی معامله می‌کنید باز این نکته صادقِ باید صاحبان امضای مجاز اون شرکت قرارداد رو امضا کنند و معمولاً مهر بزنند، اگر قرارداد شما چند صفحه است باید تمام صفحات قرارداد رو امضا کنید و به امضای صفحه آخر اکتفا نکنید. اگر قرارداد پیوست‌هایی دارِ پیوست‌ها هم باید امضا به شن.
عدم وجود فاصله در خط پایانی قرارداد بین نوشته و محل امضا
نکته دوازدهم: وقتی شما می‌خوای قرارداد رو امضا کنید اصولاً خط پایانی قرارداد رو امضا می‌کنید و پیشنهاد می شه که فاصله‌ای میان امضا و خط آخر قرارداد نباشِ.
امضای هربرگ قرارداد در دو نسخه
نکته سیزدهم اینه که هر نوشته‌ای رو امضا می‌کنید حداقل در دو نسخه باشِ و یک نسخه‌اش رو در اختیار خود تون داشته باشید.
دریافت نسخه دوم قرارداد در لحظه و پس از امضا طرفین
نکته چهاردهم: بعضی وقت‌ها دیده میشه که قرارداد امضا می شه و ارسال میشه برای طرف مقابل یکی از خطرهایی که این کار دارِ اینه که ممکنه طرف مقابل قرارداد رو امضا نکنه و در نزد خودش نگه دارِ و به‌نوعی ما رو در بلاتکلیفی بذاره.
مثلاً: فرض کنید من می‌خوام کالایی رو بخرم اما نمی‌دو نم فروشنده به‌هرحال امضا می‌کنِ یا نمی‌کنِ، یا خدمات و کالایی رو فروختم نمی‌دونم خریدار در فرصت مناسب این‌رو امضا می‌کنِ یا نمی‌کنِ، به همین دلیل بهترِ که قرارداد در یک مجلس واقع به شه یا اگر ارسال میشِ شخصی همزمان نسخه‌ای که متعلق به ما هست رو بر گردونه.
اگرچه باید تأیید کرد که در برخی از موارد عرف تجاری لازمه این هست که تا حدودی خطر رو بپذیریم و چاره‌ای نیست به همین دلیلِ که ما یکی از نکات اولیه این قسمت رو گذاشتیم برای اعتبارسنجی که شخصی که می‌خوایم باهاش معامله کنیم شخص مورداطمینانی باشِ.
اهمیت واریز وجه تعهد شده در قرارداد از حساب بانکی طرفین
آخرین نکته‌ای که می‌خوام عرض کنم خدمتتان اینکه در بحث تراکنش‌های مالی سعی کنید وجوهی که پرداخت می‌کنید از حساب شخصی خود تون باشِ اگر شما بدهکار هستید از حساب شخصی خودتان به‌حساب شخص فروشنده واریز کنید و حتماً سعی بکنید شماره‌حساب طرف قراردادتون رو داشته باشید که اگر نیاز بود وجه رو درزمانی که شما باید به تعهد تون عمل کنید به‌حساب فروشنده واریز بکنید.
امیدوارم که مجموعه این نکات و به‌ویژه رعایت این نکات بتونه نقش مؤثری در کاهش اختلافات در کشور عزیزمان داشته باشِ. نظر فراموش نشه، در پناه حق باشید.
